ایران با شروع غنی سازی ۲۰ درصدی به دنبال چیست؟

ایران با شروع غنی سازی ۲۰ درصدی به دنبال چیست؟
در روزهای اخیر تصمیم ایران برای شروع ۲۰ درصد غنی‌سازی به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ابلاغ شد. به نظر می‌رسد اگر دولت به قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران متعهد باشد حتماً در مذاکرات احتمالی جایگاه قوی‌تر و بهتری خواهد داشت.

علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی روز شنبه ۱۳ دی‌ماه از اعلام تصمیم ایران مبنی بر اجرای مصوبه مجلس شورای اسلامی برای انجام ۲۰ درصد غنی‌سازی به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر داد. بر اساس گزارش رسانه‌ها این تصمیم در روز ۱۱ دی‌ماه به آژانس ابلاغ‌شده است.

صالحی گفت: «نامه‌ای به نماینده جمهوری اسلامی در وین داده‌ایم که تسلیم آژانس بشود، بازرسان بیایند فک پلمب کنند، تحت نظارت آژانس در آینده نزدیک باید کپسول گاز اورانیوم را تعویض کنیم». تغییر کپسول گاز اورانیوم در راستای افزایش درصد غنی‌سازی صورت می‌گیرد.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز روز جمعه اول ژانویه (۱۲ دی‌ماه) از تصمیم ایران برای افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم تا ۲۰ درصد در سایت فردو خبر داد. البته در گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به کشورهای عضو شورای حکام، مشخص نشده چه زمانی قرار است فعالیت غنی‌سازی آغاز شود.

میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در شبکه اجتماعی توییتر نوشت که آژانس به شورای حکام و شورای امنیت درباره هدف ایران برای شروع غنی‌سازی ۲۰ درصدی اطلاع‌رسانی کرده است.

ورود مجلس یازدهم به موضوع هسته‌ای از باب تقویت موضع ایران در بحث هسته‌ای و تلاش برای وادار کردن طرف غربی به انجام تعهدات خود در بحث برجام است. مجلس روز ۱۱ آذرماه طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران را به تصویب رساند. البته طرح اولیه با یک فوریت در ۱۲ آبان ماه در دستور کار مجلس قرار گرفته بود که بعد از ترور شهید محسن فخری زاده دوفوریتی شد.

مطابق ماده اول قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران، سازمان انرژی اتمی موظف است جهت مصارف صلح‌آمیز نسبت به تولید اورانیوم با غنای بیست درصد اقدام و سالانه به میزان حداقل یک‌صد و بیست کیلوگرم آن را در داخل کشور ذخیره کند. همچنین سازمان مذکور موظف است نیاز کشور برای مصارف صلح‌آمیز اورانیوم با غنای بالای بیست درصد را به‌طور کامل و بدون تأخیر تأمین کند.

مطابق ماده ۶ قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها، دولت موظف است در صورت عادی نشدن روابط کامل بانکی، عدم رفع کامل موانع صادرات و فروش نفت دو ماه پس از لازم اجرا شدن قانون، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف نماید.

قبل از امضای توافق هسته‌ای، ایران در سطح ۲۰ درصد اقدام به غنی‌سازی می‌کرد اما مطابق برجام می‌باید سطح غنی‌سازی اورانیوم را حداکثر تا ۳/۶۷ نگه دارد. بعد از خروج آمریکا از برجام در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ و بازگشت تحریم‌ها، ایران تا یک سال منتظر وعده اروپایی‌ها برای اجرای برجام و انجام ۱۱ شرط (حفظ و تقویت روابط اقتصادی با ایران، ایجاد کانال‌های مؤثر مالی برای تعامل با ایران، تداوم صادرات نفت ایران، تداوم روابط حمل‌ونقل دریایی/ زمینی/ هوایی/ ریلی، حمایت از شرکت‌ها در برابر تحریم‌های ثانویه آمریکا و …) بود که در نهایت با عدم انجام تعهدات، شورای عالی امنیت ملی در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ طی بیانیه‌ای اولین گام ایران در راستای کاهش تعهدات از جمله توقف فروش ذخایر اورانیوم غنی‌شده و ذخایر آب سنگین را اعلام کرد.

ایران در دومین گام که در ۱۶ تیرماه ۱۳۹۸ و بعد از گذشت مهلت ۶۰ روزه و عدم حصول منافع ایران برداشت اقدام به عبور از غنی‌سازی ۳/۶۷ گرفت. در گام سوم، لغو محدودیت‌های تحقیق و توسعه و در چهارمین گام گاز دهی در فردو صورت گرفت. در ۱۵ دی‌ماه ۱۳۹۸ آخرین گام کاهش تعهدات برجامی صورت گرفت که تمام محدودیت‌های عملیاتی ایران در برجام متوقف شد.

بر اساس گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران اگرچه از غنی‌سازی ۳/۶۷ درصدی عبور کرده اما تاکنون این سطح را در حد ۴/۵ درصد نگه‌داشته است. همین مسئله نشان‌دهنده این است که گام‌های برداشته‌شده ایران کاملاً قابل بازگشت است و کاهش تعهدات صرفاً به دلیل خروج آمریکا از برجام و عدم انجام تعهدات توسط اروپایی‌ها بوده است. به عبارتی دیگر گام‌های برداشته‌شده صرفاً در راستای ایجاد فشار برای کاهش تحریم‌ها در ازای محدودیت‌هایی است که بر برنامه‌های هسته‌ای ایران اعمال شده است.

اما به نظر می‌رسد این سطح غنی‌سازی نتوانسته طرف غربی را به تکاپو برای انجام تعهداتش وادار سازد. به همین دلیل است که ایران تصمیم به افزایش غنی‌سازی تا ۲۰ درصد مطابق قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها را گرفته است.

به‌ویژه آن‌که سیاست جو بایدن در قبال برجام نیز اصلاً مشخص نیست و تاکنون راهبردهای مختلفی از سوی اطرافیان وی در قبال توافق هسته‌ای بیان‌شده است. از جمله این‌که برخی از دموکرات‌ها خواستار استفاده از ابزار تحریم‌ها برای امتیازگیری بیشتر از ایران شده‌اند. بنابراین از این جهت حتماً طرح راهبردی مجلس برای لغو تحریم‌ها می‌تواند در مذاکرات احتمالی آینده کمک‌کننده باشد و موجب شود منافع ملی ایران به نحو بهتر تأمین شوند و همچنین از تعطیلی صنعت هسته‌ای ایران جلوگیری به عمل آورد.